volksgezondheid

Toegankelijke, betaalbare en kwalitatief goede zorg, dat is de doelstelling van het Integraal Zorgakkoord, oftewel IZA. 1 Dit zorgakkoord is in september 2022 ondertekend door diverse partijen vanuit de zorg, Zorgverzekeraars Nederland, Patiëntenfederatie Nederland, Vereniging Nederlandse Gemeenten en het ministerie van VWS. De inleiding (hoofdstuk 1) van dit zorgakkoord stelt dat ‘het beter moet en kan, anders lopen we vast’. De toegankelijkheid van de zorg staat onder druk, omdat de vraag naar zorg sneller stijgt dan het aanbod. Qua kosten verwijst het IZA naar de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, die in 2021 becijferde dat zonder aanpassingen de zorguitgaven tot 2060 verdrievoudigen. Het is volgens deze Raad niet realistisch en wenselijk om dat bedrag aan zorg uit te geven, uitgaande van andere uitdagingen zoals klimaat, veiligheid, onderwijs en wonen, waar ook (veel) mensen en veel geld voor nodig zijn. Tegelijkertijd is er ook onvoldoende menskracht om deze zorg te leveren. In het IZA is vastgesteld dat uiterlijk in het tweede kwartaal van 2023 regio- en ROAZ-beelden opgesteld moesten zijn, en uiterlijk eind 2023 regio- en ROAZ-plannen. In dit artikel wordt toegelicht wat deze beelden en plannen zijn en wat hier voor de gemeenten in GGD-regio Haaglanden in staat.

Schets van het IZA-proces (Bron: GGD Haaglanden)

Regio- en ROAZ-beelden

In het IZA spraken zorgpartijen met elkaar af om de samenwerking in de regio te bevorderen, te beginnen met het in kaart brengen van de situatie in een regio. Dat deden zij middels een regio- en ROAZ-beeld.
De criteria voor deze beelden stelden zij onderling op. 2 In de praktijk wordt een regiobeeld hier gezien als een overzicht van informatie over demografische ontwikkelingen, gezondheid en welzijn, en het gebruik van diverse vormen van zorg, zoals specialistische zorg, huisartsenzorg, geboortezorg en voorzieningen vanuit de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Het regiobeeld geeft inzicht in factoren die invloed hebben op het ontstaan van ziekte of op het beloop daarvan, en in het gebruik van diverse vormen van zorg. Deze informatie is van belang om de belangrijkste regionale opgaven te helpen prioriteren en op die manier bij te dragen aan toegankelijke, betaalbare en kwalitatief goede zorg.


Voor de acute zorg is een vergelijkbare afspraak gemaakt, waarbij er over ROAZ-beelden wordt gesproken. Hier gaat het specifieker over het toekomstbestendig maken van de acute zorg. Alle regio- en ROAZ-beelden zijn te vinden op de website www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl.


Vanuit het IZA zijn er dus op 2 niveaus beelden opgesteld:


Regiobeelden op het niveau van de zorgkantoorregio
Een zorgkantoor maakt met de zorgaanbieders afspraken over de kwaliteit van zorg en welke zorg zij kunnen leveren. 3 Zij regelen dat de mensen in hun regio die langdurige zorg nodig hebben (Wlz-indicatie), de zorg krijgen die zij nodig hebben. Elk zorgkantoor is verbonden aan een zorgverzekeraar. In Nederland zijn er 31 zorgkantoorregio’s (figuur 1), waarvan 2 in GGD-regio Haaglanden: 1) zorgkantoorregio Haaglanden en 2) zorgkantoorregio Westland Schieland Delfland (WSD). Het initiatief voor het opstellen van de regiobeelden (en -plannen) is in het IZA belegd bij de zorgverzekeraar die marktleider is in de betreffende zorgkantoorregio, samen met de in de regio aangewezen gemandateerde gemeente (tabel 1).


ROAZ-beelden
Het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) heeft als doel om de kwaliteit, beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg in de keten zo goed mogelijk te borgen. Daardoor kunnen patiënten zo snel mogelijk de juiste zorg op de juiste plek ontvangen, ook in opgeschaalde situaties zoals het geval is bij crises, rampen en calamiteiten. Het Netwerk Acute Zorg West (NAZW) omvat de GGD-regio’s Haaglanden en Hollands Midden. Voor deze acute zorgregio is het ROAZ-regiobeeld opgesteld (tabel 1).

Figuur 1 De zorgkantoorregio’s in Nederland. De lijnen geven de gemeentegrenzen aan (Bron: De Juiste Zorg op de Juiste Plek).

Tabel 1 Overzicht zorgkantoor- en ROAZ-regio’s in GGD-regio Haaglanden


Regiobeeld Zorgkantoorregio Haaglanden: hier online beschikbaar.

Regiobeeld Westland Schieland Delfland: hier online beschikbaar.

ROAZ-beeld Netwerk Acute Zorg West: hier online beschikbaar.

Dit laten de regio- en ROAZ-beelden in Haaglanden zien

(Dubbele) vergrijzing
Uit de 3 regiobeelden blijkt de (dubbele) vergrijzing in de regio’s. Zo stijgt niet alleen het percentage inwoners van 65 jaar en ouder (vergrijzing), maar ook het percentage inwoners van 80 jaar en ouder (dubbele vergrijzing). Hierdoor wordt een toename in het aantal (acute) zorgvragen verwacht. Ook de demografische druk neemt toe, oftewel de verhouding tussen het potentieel aan werkenden (20-64-jarigen) en niet-werkenden (0-19 jaar en 65+). Dit betekent ook dat er meer (mantel)zorg verwacht wordt, terwijl relatief minder mensen deze formele en informele zorg kunnen leveren.


Verschillen binnen regio’s
In de regiobeelden vallen de verschillen binnen de zorgkantoorregio’s op, zowel tussen als binnen gemeenten. Vooral in zorgkantoorregio Haaglanden zijn er veel verschillen in (determinanten van) gezondheid, al is dit ook in zorgkantoorregio WSD te zien. Dit komt naar voren in een groot aantal risicofactoren voor en aspecten van gezondheid, zoals inkomen, moeite met rondkomen, leefomgeving, eenzaamheid en mentale gezondheid. Deze verschillen raken aan een andere doelstelling van het IZA en van verschillende gemeenten: het verkleinen van gezondheidsverschillen.


Verstedelijking
De regio van GGD Haaglanden is over het algemeen (zeer) sterk verstedelijkt. Naast de (dubbele) vergrijzing, wordt ook een bevolkingsgroei verwacht. Deze bevolkingsgroei zal naar verwachting het grootst zijn in de meest verstedelijkte gebieden. Dit brengt uitdagingen met zich mee: verstedelijking is in het algemeen negatief gerelateerd aan fysieke leefomgevingsindicatoren die effect hebben op gezondheid, zoals luchtkwaliteit, geluid, klimaat, groen, leefbaarheid, beweegvriendelijke ruimte en veiligheid.


Tekort aan medische professionals
Zowel landelijk als in de regio van GGD Haaglanden komt uit de regiobeelden naar voren dat er een tekort is aan medische professionals. Dit tekort zal de komende jaren groeien.

Regio- en ROAZ-plannen

Op basis van de regio- en ROAZ-beelden zijn in de tweede helft van 2023 regio- en ROAZ-plannen opgesteld, die op dezelfde website zijn te vinden als de beelden: www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl.


Zorgkantoorregio Haaglanden
Voor zorgkantoorregio Haaglanden (gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer) werkten gemeenten, een brede vertegenwoordiging van zorg- en welzijnsaanbieders, zorgverzekeraars CZ en VGZ, en GGD Haaglanden aan het opstellen van 4 actielijnen (figuur 2). De eerste actielijn focust op het creëren van een (positief) gezond leven. Dit is een belangrijk onderdeel van de transformatie die de organisaties met elkaar moeten gaan maken. Meer focus op gezondheid en welzijn van inwoners, verhoogt de kwaliteit van leven. Hierin wordt ‘de beweging naar de voorkant’ benoemd. Daarmee wordt bedoeld dat de huidige focus op zorg meer verlegd moet worden naar een focus op gezondheid en welzijn. Zo voorkom je dat mensen (ernstiger) ziek worden en zorg nodig hebben, waardoor minder zorgpersoneel nodig is en minder maatschappelijke kosten gemaakt worden.


Alle 4 de actielijnen raken aan elkaar: focus op preventie en versterken van mentale gezondheid, slimmer samenwerken en organiseren, personeel op innovatieve manieren behouden en aantrekken.
Zie figuur 2 voor meer details.

Figuur 2 Actielijnen uit het regioplan van zorgkantoorregio Haaglanden (Bron: De Juiste Zorg op de Juiste Plek)

Een voorbeeld van preventie in Haaglanden: inwoners creëren Gezonde Buurten in Leidschendam-Voorburg (onder begeleiding van Jantje Beton en IVN Natuureducatie)

Een initiatief dat nu al plaatsvindt in Leidschendam-Voorburg, illustreert de actielijn Preventie. Soortgelijke initiatieven kunnen in de toekomst wellicht ook op andere plekken in de regio een plaats krijgen.


In de wijk Bovenveen in Leidschendam-Voorburg, creëren buurtbewoners in samenwerking met allerlei organisaties, een gezonde buurt. Oftewel een plek waar alles samenkomt: natuur, ontmoeten, bewegen (spelen), een plek waar je rustig wordt en tegelijkertijd energie krijgt. Onder begeleiding van IVN Natuureducatie en Jantje Beton ontdekken jong en oud welke wensen en behoeften er zijn ten aanzien van een gezondere buurt. Op basis hiervan maken professionals een ontwerp, waar de buurt feedback op kan geven. Vervolgens maken de buurtbewoners zelf een activiteitenkalender met spel-, ontmoet-, en natuuractiviteiten, zodat de nieuwe plek echt gaat leven. Dan is het tijd om te bouwen en wordt de omgeving ingericht. Natuurlijk volgt er daarna een feestelijke opening tijdens welke de gezonde buurt officieel wordt overgedragen aan de gemeente en de buurtbewoners. Hier meer informatie beschikbaar.

Zorgkantoorregio Westland Schieland Delfland (WSD)
De gemeenten Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Westland vallen onder zorgkantoorregio WSD. In deze regio werken zorg- en welzijnsaanbieders, zorgverzekeraar DSW, zorgkantoor DSW, gemeenten en woningcorporaties al enkele jaren met elkaar samen aan belangrijke maatschappelijke opgaven, zoals het creëren van toekomstbestendige ouderenzorg. Deze samenwerking breidde zich in 2023 verder uit door de komst van het IZA. De betrokken partijen vinden dit akkoord echter niet toereikend genoeg om écht een transitie te kunnen maken. Daarom creëerden zij met elkaar een Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord (RIGA). Op een tweetal vlakken beoogt het RIGA verder te gaan dan IZA: 1) het is een gezondheidsakkoord in plaats van een zorgakkoord, 2) het regionaal bundelen van middelen (geld en mensen) zorgt ervoor dat er op lange termijn ook echt verandering kan zijn en blijven. De overkoepelende RIGA-ambitie is als volgt:
In de WSD-regio realiseren we een omgeving waarin de inwoner prettig en gezond kan leven, waarin de verschillende domeinen elkaar versterken, en waarin zorg en ondersteuning toegankelijk en beschikbaar zijn wanneer nodig.

Figuur 3 Pijlers uit het regioplan van zorgkantoorregio Westland Schieland Delfland (Bron: De Juiste Zorg op de Juiste Plek)

Vanuit deze RIGA-ambitie gaan allerlei partijen de komende jaren aan de slag. Dit doen zij middels 4 pijlers (zie figuur 3). Al deze pijlers beogen ook een digitale transformatie te doorgaan. Dit is een middel en geen doel op zich. De bedoeling van deze digitale transformatie is enerzijds dat inwoners zelf meer de regie kunnen nemen, en anderzijds dat verschillende organisaties zonder al te veel moeite met elkaar kunnen samenwerken. Op die manier beogen partijen die aangesloten zijn bij het RIGA om mensen gezond, en de zorg toegankelijk, betaalbaar en kwalitatief goed te houden.

Een voorbeeld in Westland Schieland Delfland: woonoplossingen voor ouderen

Een inspirerend voorbeeld van regionale en domeinoverstijgende samenwerking die al gaande is in deze regio, is het op korte termijn realiseren van heel wat woonzorgplekken. Er is namelijk een dreigend tekort aan geschikte woningen voor ouderen. Het doel is om 1.850 nieuwe woonoplossingen te realiseren, en de capaciteit in verpleeghuizen uit te breiden met 500 woonzorgplekken.


Voor de nieuwe woonoplossingen ontwikkelde een groep van gemeenten, VVT-aanbieders, woningcorporaties en zorgkantoor DSW het concept Gezond en Wel Thuis. Het doel is om woningen te creëren voor mensen die thuis willen blijven wonen, maar wel zorg nodig hebben. Een vast zorg- en ondersteuningsteam komt bij de ouderen thuis, draagt de verantwoordelijkheid voor welzijnsactiviteiten en creëert een gemeenschap rondom de locatie. Het doel hiervan is meerledig. Enerzijds geeft het ouderen een betere kwaliteit van leven, doordat ze een groter sociaal netwerk hebben en activiteiten blijven doen voor hun mentale en fysieke fitheid. Anderzijds ervaart het vaste team meer werkplezier, doordat ze met vaste collega’s en een vaste groep bewoners werken. Door op één locatie te werken heeft het team ook minder reistijd en kan het op die manier efficiënter werken. Kortom, een mooi voorbeeld waarin wonen, welzijn, preventie en zorg samenkomen. Hier meer informatie beschikbaar.

ROAZ-regio West
In het ROAZ-plan zijn de transformatieopgaven beschreven waar de ketenpartners in de komende jaren met elkaar aan gaan werken. Het plan wordt in de eerste helft van 2024 geconcretiseerd. Op hoofdlijnen hebben de transformatieopgaven betrekking op:

  • (Voorkomen van) instroom in de acute zorg;
  • Zorgcoördinatie;
  • Personeel in de acute zorg;
  • Organisatie van zorg.

Een voorbeeld uit het ROAZ-plan: preventie van fietsongevallen

Een van de punten in het IZA is het meer inzetten op preventie. Dit heeft dan ook een plek gekregen in het ROAZ-plan. Een van de eerste activiteiten in dit kader is een stageopdracht van het NAZW en GGD Haaglanden. In de ROAZ-regio West worden het aantal fietsongevallen bij (multi)traumapatiënten en onder andere het gebruik van een helm in kaart gebracht. Deze gegevens worden vergeleken met beschikbare data uit andere onderzoeken die in Nederland zijn gedaan naar: fietsongevallen, de aard van deze ongevallen, opgelopen letsel en de ernst daarvan, verkeersomstandigheden en het gebruik van een helm.
Dit zal worden gecombineerd met interviews, die inzicht geven in de impact op de doelgroep (traumapatiënten na een fietsongeval) en de beweegredenen voor bepaald gedrag. Als resultaat zullen er een advies en plan van aanpak komen voor het opzetten van een pilot. Deze zullen gebaseerd zijn op goede interventies en de uitrol daarvan, toegespitst op de ROAZ-regio West.

En hoe verder?

De regiobeelden zijn halverwege 2023 vastgesteld en de plannen eind 2023. Nu is het tijd voor de transformatie. Zoals bovenstaande voorbeelden illustreren, borduurt een deel van de plannen voort op initiatieven die al voor de totstandkoming van de regiobeelden- en plannen waren gestart. De zorgen over de betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg bestaan ook al langer, dus het is begrijpelijk dat er al initiatieven waren. Het opstellen van deze beelden dwong de partijen echter wel om gezamenlijk op zoek te gaan naar alle beschikbare en relevante informatie, om vervolgens gezamenlijk vast te stellen welke doelen er nagestreefd worden en hoe verder te gaan. De concrete uitvoering wordt momenteel vormgegeven, altijd volgens het principe: werk in uitvoering – we moeten doen en tegelijkertijd leren van wat we doen.


In het IZA is afgesproken dat de zorgverzekeraars en gemeenten aan de hand van de regiobeelden en regioplannen, uiterlijk 1 januari 2025 niet-vrijblijvende regionale samenwerkingsafspraken maken over gezondheidsbevordering van de populatie als geheel, en specifiek voor risicogroepen (bijvoorbeeld mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, psychisch kwetsbare personen, ouderen met valrisico, mensen met een gok-, drugs- of alcoholverslaving, kinderen en volwassenen met overgewicht) en patiënten. 1 Hoe meer ziekte op deze manier voorkomen kan worden, hoe dichterbij het doel van het IZA komt: op naar een toegankelijke betaalbare zorg van goede kwaliteit.

Wilt u reageren?
Mail de auteur of de redactie

 Over de auteurs

Dr. Ir. I.M. van der Meer MPH, senior epidemiologisch onderzoeker, afdeling Epidemiologie en Beleidsadvies, GGD Haaglanden; J. Michgelsen MSc, beleidsadviseur, afdeling Epidemiologie en Beleidsadvies, GGD Haaglanden.


E-mail: irene.vandermeer@ggdhaaglanden.nl

Referenties

  1. ActiZ, De Nederlandse ggz, Federatie Medisch Specialisten, InEen, Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Nederlandse Zorgautoriteit, Patiëntenfederatie Nederland, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, Zelfstandige Klinieken Nederland, Zorginstituut Nederland, Zorgthuisnl, Zorgverzekeraars Nederland en Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Integraal Zorgakkoord: ‘Samen werken aan gezonde zorg’ [Online]. 2022 (bezocht op 01 feb 2024); Hier online beschikbaar.
  2. De Juiste Zorg op de Juiste Plek. Criteria regiobeelden en regioplannen vastgesteld [Online]. 19 januari 2023 (bezocht op 13 mei 2024); Hier online beschikbaar.
  3. Zorgverzekeraars Nederland. Over zorgkantoren [Online]. (Bezocht op 25 mar 2024); Hier online beschikbaar.

De potlucklunch wordt iedere zaterdag georganiseerd rond lunchtijd. Er worden groenten en kruiden uit de tuin gebruikt om gerechten te bereiden. Aanvullend nemen stadstuinders zelf ingrediënten of gerechten mee om te delen tijdens de lunch.