Alle hens aan dek voor de Tarwekamp

‘Op 7 december had ik met een paar collega’s piketdienst’, vertelt Antoinette Gelton van de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR). ‘Dat betekende dat het aan ons was om de geneeskundige hulpverlening bij de ramp te coördineren. Daarbij waren verschillende mensen betrokken. Een van hen was de zogenoemde Officier van Dienst-Geneeskundig (OvD-G). Die ging direct naar de Tarwekamp toe om de ambulancezorg te managen. In eerste instantie was de verwachting dat er 10 tot 20 slachtoffers zouden zijn. Daarom stonden er 10 ambulances klaar en 2 mobiele medische teams met trauma-artsen. Later bleek die prognose te hoog te zijn en werd de inzet afgeschaald. Maar met de aflossingen erbij zijn er wel 30 ambulances betrokken geweest uit 4 verschillende regio’s. De OvD-G gaf daar leiding aan en informeerde mij en de rest van het GHOR-team over de bevindingen ter plaatse.’

Gelton zelf had de functie van Algemeen Commandant Geneeskundige Zorg (ACGZ). Het was haar taak om de verschillende partijen aan te sturen, de situatie te monitoren en te overleggen met de andere hulpdiensten en de gemeente. ‘Ik had bijvoorbeeld contact met de 3 ziekenhuizen waar de gewonden – uiteindelijk waren dit er 4 – naartoe werden gebracht. Ook schakelde ik de GGD en Slachtofferhulp in voor de psychosociale hulpverlening. Daarnaast werkte ik mee aan het opstellen van de lijst met vermisten, wat mede vanwege de privacywetgeving best lastig was. En ik liet onderzoeken of we maatregelen moesten nemen voor het vrijgekomen asbest. Gelukkig bleek dat zo weinig te zijn dat er geen specifieke acties nodig waren. Al met al heb ik de hele dag zitten bellen, regelen en overleggen. Pas later ben ik naar de rampplek zelf gegaan, om te zien hoe het er nou werkelijk bij lag.’

De hulpdiensten en de GHOR zijn dat weekend dag en nacht in touw geweest: ‘Op zaterdag is de hele dag geprobeerd om mensen te redden. Om 18 uur werd er nog iemand levend uit het puin gehaald. Dat was een bijzonder moment. Maar helaas hadden we ook 6 doden te betreuren. Op zondag zijn hun lichamen geborgen en door forensisch artsen geïdentificeerd. Op maandagochtend was de crisissituatie voorbij en hebben we de werkzaamheden overgedragen aan de gemeente. Die avond heeft de Veiligheidsregio een grote bijeenkomst georganiseerd voor alle hulpverleners. We merkten dat er onder hen veel behoefte was om ervaringen te delen. Voor mij waren het intense dagen, maar voor de hulpverleners ter plekke was het nog veel heftiger. Die avond drong dat pas echt tot mij door.’

Ook de piketdienst van Slachtofferhulp Nederland werd al vroeg gebeld op 7 december. ‘Wij staan 24/7 klaar om mensen op te vangen als er een incident is in de regio’, zegt Connie Cornelisse, teamleider algemene dienstverlening bij Slachtofferhulp Den Haag. ‘De gemeente had al snel een opvangplek geregeld voor de direct getroffen bewoners en hun nabestaanden en naasten. Dat was in het stadsdeelkantoor aan de Loudonstraat. Wij zijn daar met een aantal collega’s naartoe gegaan en troffen ontredderde mensen aan. Samen met onder meer de gemeente en het Rode Kruis boden we hen de eerste ondersteuning, zowel psychosociaal als praktisch. Denk aan het regelen van kleding, het leggen van contacten met familieleden, maar ook het bieden van een luisterend oor. Vaak schrikken mensen van de sterke stressreacties, die zo’n ingrijpende gebeurtenis oproept. Maar die reacties zijn heel normaal en het is belangrijk om ze te uiten. Wij gaven hen daarvoor de ruimte.’

Ook na de eerste dagen bleef Slachtofferhulp intensief betrokken bij de ramp. Zo waren ze aanwezig bij de vele bijeenkomsten voor onder andere de slachtoffers, buurtbewoners en hulpverleners. Ook gaven ze persoonlijke ondersteuning aan de getroffen bewoners en nabestaanden. Daarnaast zetten ze een media-adviseur in, die de nabestaanden bijstond toen die ongewild in het brandpunt van het nieuws terechtkwamen. ‘Er was op zoveel plekken hulp nodig’, vertelt Cornelisse. ‘Denk aan de scholen in de buurt, waarvan de kinderen de ramp van dichtbij hadden meegemaakt. Samen met de GGD en het Crisis Interventie Team (CIT) voor jeugd en gezin hebben we die kinderen en hun docenten en ouders opgevangen. Bovendien ondersteunden we de vrijwilligers van de wijkorganisaties, zoals Lichtpuntjes en Wijkz. Een van de vrijwilligers van Lichtpuntjes is zelf overleden bij de ramp. Dat maakte het voor de collega’s natuurlijk extra zwaar.’

Uiteindelijk heeft Slachtofferhulp aan zo’n 90 mensen 1-op-1 ondersteuning gegeven: ‘We hebben 35 medewerkers ingezet, waaronder casemanagers en vrijwilligers. Zij hadden allemaal een aantal slachtoffers onder hun hoede, die ze zowel praktisch als psychosociaal ondersteunden. Sommigen doen dat nu (red. mei 2025) nog steeds: we blijven betrokken zolang dat nodig is. Je merkt dat de verwerking van de gebeurtenis in golven verloopt. In het begin was er veel onzekerheid over de huisvesting. Toen dat eenmaal geregeld was, kwam er ruimte voor diepere emoties, zoals verdriet, angst en boosheid. En toen de eerste rechtszittingen eraan kwamen, laaiden die emoties weer op. Soms was dat aanleiding voor extra gesprekken met onze of andere hulpverleners. Daarnaast hebben we lotgenotengroepen opgestart. Daar hebben veel slachtoffers baat bij.’

Meilan Chung van de gemeente Den Haag, hoorde 7 december ’s ochtends via TV West over de explosie op de Tarwekamp. Ze had toen nog geen idee dat ze daar een rol bij zou gaan spelen. Tot ze om 11 uur gebeld werd door de gemeentesecretaris. Of ze projectleider wilde worden van de nafase van de ramp. ‘Prompt heb ik mijn gewone werk, als programmamanager Stadsdelen en Wijken, uit m’n handen laten vallen. Daar was mijn opdrachtgever niet direct blij mee, maar natuurlijk begreep ze het wel. Zelf werd ik even bevangen door de stress, want waar moest ik beginnen? Maar gelukkig lag er een goed protocol klaar van een eerdere grote brand. Daar heb ik dankbaar gebruik van gemaakt.’

De nafase begon op maandagochtend 9 december. Toen droegen de hulpdiensten het werk aan de gemeente over. Chung was inmiddels voorbereid: ‘Op zondag had ik al een projectplan gemaakt met 10 thema’s. Denk aan de ondersteuning en huisvesting van de getroffenen, het bewaken en schoonmaken van het terrein, het herdenken van de slachtoffers, de wederopbouw, veiligheid, communicatie etc. Voor elk thema kreeg ik 1 of 2 medewerkers toebedeeld, die allemaal het mandaat kregen om snel over zaken te kunnen beslissen. Samen met hun achterban zijn zij keihard aan het werk gegaan, pragmatisch en zo nodig buiten de lijntjes.’

Alle inspanningen van de gemeente hadden tot doel om de getroffenen te helpen om hun leven weer zo goed mogelijk op te pakken. Zo kregen ze allemaal een casemanager die hen hielp met praktische en financiële zaken. Een van die zaken was de huisvesting, aldus Chung: ‘De eerste weken konden de slachtoffers terecht in hotels. Daarna heeft een woningcorporatie iedereen voor 6 maanden een woning in de wijk aangeboden. Dat gaf de nodige rust. Intussen zorgden wij ervoor dat de Tarwekamp weer begaanbaar en veilig werd. Toen dat begin januari het geval was, hebben we de getroffen panden overgedragen aan de Vereniging van Eigenaren. Het was daarna aan hen om te beslissen wat ze met de panden gaan doen: slopen en herbouwen of – waar dat kan – opknappen. Daar moeten ze met hun verzekeraar zien uit te komen.’

Daarnaast richtte de gemeente zich samen met de GGD en Slachtofferhulp op de psychosociale ondersteuning van de slachtoffers. Daarvoor sloot Fatima Nur bij het projectteam aan: ‘Naast mijn werk als projectleider huiselijk geweld en ouderenmishandeling bij GGD Haaglanden, heb ik ook piketdienst als procesleider psychosociale hulpververlening. Samen met mijn collega Franayshah Martis werd ik zaterdagochtend door de GHOR opgeroepen. Het was onze taak om te bekijken welke psychosociale hulp er nodig was, de juiste hulpverleningsorganisaties daarbij te betrekken en die hulp te coördineren en te begeleiden.’

Daarbij was het de kunst om alle getroffen mensen in beeld te krijgen: ‘De directe slachtoffers – de bewoners van de getroffen panden en hun nabestaanden – waren al snel bekend. Dat waren zo’n 50 mensen. Maar daarnaast waren er ook veel mensen indirect getroffen door de ramp. Denk aan omwonenden, collega’s, vrienden en klasgenoten van de slachtoffers. Daarvan was het lastiger om ze allemaal te bereiken. Terwijl we ook hen graag op tijd hulp wilden bieden, om mogelijke gevolgen later te voorkomen.’

Daarom was Nur aanwezig bij de bijeenkomsten voor slachtoffers, buurtbewoners en andere betrokkenen. Ook zocht ze contact met de organisaties in de wijk, zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin, Wijkz en Lichtpuntjes. ‘Hun medewerkers hebben veel buurtbewoners opgevangen en wij ondersteunden hen daarbij met raad en daad. Daarnaast hebben we ook zelf acute vragen opgepakt. Zo was er een gezin met een oorlogstrauma, bij wie de ramp extra hard aankwam. Daarvoor hebben we snel psychologische hulp geregeld. Bovendien hebben we Parnassia en het Crisis Interventie Team gevraagd om spreekuren te houden bij Lichtpuntjes. Zo konden veel mensen laagdrempelig hun eerste emoties uiten en de juiste doorverwijzing krijgen.’

Nur is tot half januari intensief betrokken geweest bij de ramp. Daarna kon ze wat terugschakelen, omdat reguliere hulpverleners werkzaamheden overnamen. De inzet van de GGD stopt echter niet: ‘Veel mensen hebben nog lang stressklachten na zo’n ingrijpende gebeurtenis. Denk aan slaapproblemen, herbelevingen, verminderde concentratie etc. Bij sommigen komen die klachten pas later of keren ze weer terug. Wij vinden het belangrijk om deze mensen te blijven volgen: te kijken hoe het met ze gaat, of ze voldoende zorg en ondersteuning krijgen en wat ze nog meer nodig hebben. Daarom hebben we besloten om 18 maanden lang regelmatig gesprekken met hen te voeren. Dat laten we doen door hulpverleners, casemanagers en andere professionals die hen al goed kennen. Periodiek kijken we wat de bevindingen uit die gesprekken zijn. Zo mogelijk kunnen we dan aanpassingen doen in het zorg- en ondersteuningsaanbod. Zo hopen we deze mensen zo goed mogelijk te helpen. Want één ding is zeker: de slachtoffers mogen niet vergeten worden.’