AMR Zorgnetwerk Holland West zet zich samen met de regio in tegen antimicrobiële resistentie

AMR treedt op wanneer micro-organismen in de loop van de tijd veranderen door blootstelling aan antimicrobiële geneesmiddelen. Bacteriën, virussen, schimmels en parasieten worden door deze veranderingen ongevoelig voor antibiotica en andere antimicrobiële geneesmiddelen. AMR zorgt ervoor dat infecties moeilijk of zelfs helemaal niet kunnen worden behandeld. Het risico op ziekteverspreiding, ernstige ziektes en overlijden neemt hierdoor toe. De wereldwijde opkomst van AMR vormt een toenemend probleem. Jaarlijks overlijden tienduizenden mensen in Europa aan niet-behandelbare infecties. Dit probleem blijft zich uitbreiden als er niets aan wordt gedaan. 1

Hoewel in Nederland AMR nog relatief weinig voorkomt in vergelijking met veel andere Europese landen, is het ook hier een groeiend probleem. 2 Uit landelijke surveillancesystemen zijn gegevens geanalyseerd over regionaal antibioticagebruik en antibioticaresistentie. Voor antibiotica-uitgiften wordt gebruikgemaakt van het aantal standaarddagdoseringen (Defined Daily Doses, DDD) per 1.000 inwoners per dag. Uit de surveillancegegevens blijkt dat op landelijk niveau het totale aantal antibiotica-uitgiften via openbare apotheken is toegenomen van 8.3 DDD in 2022 naar 8.8 DDD in 2023. In Holland West is het aantal DDD iets hoger dan landelijk. De toename tussen 2022 en 2023 is in lijn met de landelijke trend. 

Het aantal uitgiften van breedspectrum penicillines lag enkele jaren hoger in Holland West dan het landelijke gemiddelde, maar sinds 2021 is dit vrijwel gelijk. Het aantal DDD van reservemiddelen via openbare apotheken laat zowel landelijk als regionaal een gunstige dalende trend zien. Reserve antibiotica worden in principe uitsluitend voorgeschreven in situaties waarin de gebruikelijke middelen onvoldoende effectief zijn. Aangezien bacteriën ook voor reservemiddelen resistentie kunnen ontwikkelen, worden zij bij voorkeur niet voorgeschreven. Resistentie voor antibiotica is in de regio Holland West nagenoeg hetzelfde als landelijk. 3

In 2016 zijn er in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport 9 Regionale Zorgnetwerken Antimicrobiële Resistentie opgericht. 5 Lees meer over de start van deze zorgnetwerken in een eerdere editie van het Epidemiologisch Bulletin. 6 De Regionale Zorgnetwerken AMR zijn samenwerkingsverbanden tussen zorginstellingen, organisaties en zorgprofessionals in de regio. De regionale samenwerking is van belang, omdat AMR niet beperkt blijft tot 1 persoon of zorginstelling. Op landelijk niveau organiseren de zorgnetwerken 2 actieweken per jaar (zie kader).

AMR Zorgnetwerk Holland West is actief in de regio’s Den Haag, Leiden, Gouda en de omliggende gebieden. In deze regio richt het zorgnetwerk zich op duurzame en langdurige kennisoverdracht. Ook bieden zij kosteloos producten aan die zorgprofessionals kunnen gebruiken, om zo mee te helpen antimicrobiële resistentie te voorkomen. Daarnaast zijn zorgprofessionals uit verschillende zorgdomeinen welkom bij diverse regionale bijeenkomsten en nascholingen.

AMR Zorgnetwerk Holland West heeft de volgende speerpunten:

1. Stimuleren van kennisuitwisseling tussen regionale zorgorganisaties;
2. Bijdragen aan verbeteren van infectiepreventie;
3. Bevorderen van het juist voorschrijven van antibiotica;
4. In kaart brengen van regionale risico’s;
5. Ontwikkelen en organiseren van scholingen.

Toolkits antibiotica-allergie

De toolkits antibiotica-allergie zijn praktische en direct toepasbare toolkits die zorgprofessionals ondersteunen bij het verminderen van het aantal registraties van antibiotica-allergieën en het verbeteren van de kwaliteit van deze registraties. Meer dan 90% van de registraties van antibiotica-allergieën is onjuist. 7, 8 Dat heeft diverse oorzaken. Vaak worden bijwerkingen of symptomen van de infectie onterecht geïnterpreteerd als allergische reacties. Deze registraties hebben negatieve gevolgen: ze leiden tot suboptimale behandelingen, meer complicaties en hogere zorgkosten. AMR Zorgnetwerk Holland West heeft toolkits antibiotica-allergie ontwikkeld voor 4 zorgdomeinen: ziekenhuizen, verpleeghuizen, apotheken en huisartsenpraktijken. Voorafgaand aan de ontwikkeling van de toolkit is onderzocht welke factoren leiden tot deze onjuiste registraties. Op basis van deze bevindingen zijn vervolgens passende materialen en methoden ontwikkeld.

Inhoud van deze toolkits

Een belangrijk onderdeel van de toolkits is een overzichtelijke menukaart, waarin de strategieën zijn ingedeeld naar mate van tijdsinvestering. De toolkits bevatten onder andere:

• Zakkaartjes antibiotica-allergie;
• Briefsjablonen;
• Posters en flyers;
• Scholingsmaterialen, zoals een e-learning, oefencasuïstiek, filmpjes en links naar nascholingen.

De ontwikkeling van de toolkits is gesubsidieerd vanuit AMR Zorgnetwerk Holland West en het programma Implementation Science Practitioner van ZonMw.

Zakkaartje antibiotica-allergie

AMR Zorgnetwerk Holland West heeft zakkaartjes antibiotica-allergie ontwikkeld die een samenvatting geven van de richtlijn antibiotica-allergie van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB). Er zijn zakkaartjes voor zowel de eerste- als de tweedelijnszorg beschikbaar. De zakkaartjes zijn ontwikkeld voor iedereen die antibiotica voorschrijft of adviseert over antibiotica. De zakkaartjes zijn hier te vinden en kosteloos te bestellen via contact@amrhollandwest.nl.

Farmacotherapeutisch overleg (FTO)

Ongeveer 90% van de antibiotica wordt voorgeschreven door huisartsen. Daardoor spelen huisartsen een belangrijke rol in het tegengaan van antibioticaresistentie. Het farmacotherapeutisch overleg (FTO) is een methode om het voorschrijven van antibiotica en het registreren van antibiotica-allergieën door huisartsen te evalueren en verbeteren. In het FTO krijgen huisartsen inzichten in hun eigen voorschrijfgedrag en vergelijken zij dit met dat van hun collega’s. Dit gebeurt onder begeleiding van een hiervoor opgeleide huisarts.

De huisartsen bespreken onder andere hun eigen voorschrijfcijfers en rationeel antibioticagebruik. Met rationeel antibioticagebruik wordt bedoeld dat antibiotica alleen wordt voorgeschreven als daarvoor een klinische indicatie is. Daarnaast is het belangrijk dat áls ze worden voorgeschreven, de keuze voor het middel, de dosering, toedieningswijze en therapieduur optimaal zijn. FTO’s zorgen ervoor dat rationeel gebruik van antibiotica verbetert.

Het AMR Zorgnetwerk Holland West is in 2020 gestart met het FTO juist gebruik van antibiotica.

MRSA en huidige ontwikkelingen

Vaak wordt gedacht dat MRSA, ook wel de ‘ziekenhuisbacterie’ genoemd, geen probleem vormt in Nederland. Hoewel infecties met MRSA relatief zeldzaam zijn, komt dragerschap veel voor. Om toekomstige problemen voor te zijn, zijn alertheid en consistente maatregelen hard nodig. Om de prevalentie van MRSA in de regio laag te houden is het search-and-destroybeleid van belang. Dit houdt in dat we risicopatiënten isoleren, screenen op dragerschap en dragerschap behandelen. Hiervoor bestaan protocollen gericht op infectiepreventiemaatregelen en dragerschapsbehandeling.

Uit een regionale enquête blijkt dat 87% van de huisartsen niet bekend is met het search-and-destroybeleid. Het zorgnetwerk richt zich daarom de komende periode op het verkrijgen van inzicht in de kennishiaten en het inzetten daarop met bijvoorbeeld scholing. Ondertussen is onderzoek gaande naar de beste behandeling van MRSA-dragerschap. Ook streeft het zorgnetwerk ernaar de MRSA-dragerschapsbehandeling vergoed te krijgen, zonder dat de patiënt daarvoor het eigen risico moet aanspreken. Meer informatie over het regionale MRSA-netwerk: www.mrsanetwerk.nl.

Bijeenkomsten en nascholingen

AMR Zorgnetwerk Holland West organiseert meerdere bijeenkomsten en nascholingen voor onder andere Antibiotica-teams (A-teams), artsen-microbiologen, specialisten ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialisten. Ook is het netwerk jaarlijks met een stand aanwezig op verschillende zorgbeurzen, waaronder de Huisartsendagen.

Antimicrobiële resistentie is een uitdaging die alleen samen is op te lossen. Samenwerking, kennisdeling en structurele aandacht voor scholing, infectiepreventie en juist gebruik van antimicrobiële middelen, maken het verschil. Het AMR Zorgnetwerk Holland West bouwt samen met zorgprofessionals uit de regio aan een gezonde en infectieveilige toekomst. Bezoek de website: www.amrhollandwest.nl of volg het netwerk op LinkedIn.